Message #366

[Mod_1]

Doktor Zavriyev’in konuşması etkili olmadı. Bizzat kendisi bu
toplantıdan sonra bana, meselenin ümitsiz olduğunu ve bütün
subayların muhtemelen ayrılacaklarını ifade etti.
Erzurum’un Türkler tarafından alınmasını müteakip 10 gün
kadar sonra bazı belgeleri okuma imkânım oldu. Bu belgelerde; Rus
subaylarının yardımıyla Ermeni özerkliğinin tesis edilmesi hakkındaki
şüphelerimizin hiç de asılsız olmadığını gördüm. Bu belgede Doktor
Zavriyev, çok açık bir şekilde özerk bir Ermenistan kurma niyetinden
bahsediyor. Belge, Zavriyev’in Erzurum’a gelmesinden önceki bir tarihi
taşıyordu.
Rus subayların içinde bulundukları ruh hâllerine dair yaptığı
değerlendirmede, Doktor Zavriyev yanılmıyordu. Gerçekten de ayrılma
isteğimiz, yüzlerimizden okunabiliyordu. Ermenilerin ne istediği, Rus
subaylarının ne için onlara lazım olduğu açıkça görülüyordu.
Hepimiz sadece askerdik ve politikayla uğraşma niyetimiz yoktu.
Ermenilerin partizan savaşını da kendi meselemiz gibi sayamazdık.
Antranik’in sözleri vaatten öteye geçmedi. Halk, onlara
inanmıyordu. Pazarlar kapalıydı. Herkes korkuyordu. Şehrin Müslüman
mahallesinde sokaklarda kimsecikler yoktu. Sadece Belediye binasının
yakınlarındaki bir iki dükkân açıktı. Gündüz saatlerinde birkaç Türk bir
araya gelebiliyordu. Hiçbir Ermeni idam edilmemişti. Ermenilerin her
zamanki planı şöyleydi: “Suçlular yok. Suçluyu gösterin. Derhâl
yargılansın. Kimin suçlu olduğunu bilmeden nasıl cezalandırabiliriz ki?”
Buna karşılık Ermenilere, değişmez biçimde; Rus subaylarının
şimdiye kadar cezasız kalmış birçok suçluyu onlara gösterdikleri; Rus
subaylarının polis tarafından aranan Ermenileri bulmak zorunda
olmadıkları; Ermenilerin gerçekten iyi niyetle suçluları bulmak
istiyorlarsa çoktan ve muhakkak pek çoğunu bulabilecekleri cevabı
veriliyordu.
Ermenilerin ikiyüzlülüğü, giderek daha da şiddetli bir şekilde itici
geliyordu. Sivil halka yönelik münferit şiddetin ardı arkası
kesilmiyordu, fakat bu gizli bir biçimde yapılıyordu. Ermeniler,
faaliyetlerini şehirden, bizim göremeyeceğimiz civardaki köylere
taşımışlardı. Şehre yakın köylerdeki Türkler kayboluyorlardı. Bu
kayıpların nasıl ve nereye olduğunu bilmiyorum. Uzak köylerde ise
halk, silahla kendini savunmaya başlamıştı.